Na konferencję złożyły się cztery bloki tematyczne. W pierwszym z nich wpro-wadzono uczestników w problemy strategiczne i międzynarodowe tworzenia systemu obrony powietrznej (OP) Polski oraz wyjaśniono wpływ środowiska na ten system.

Blok drugi poświecono diagnozie aktualnego stanu przedmiotowego systemu i pro-gnozie na potrzeby nowotworzonego systemu. W trzecim bloku tematycznym podjęto problemy kierowania projektem budowy systemu oraz gospodarczo-finansowym za-bezpieczeniem tego przedsięwzięcia. Wreszcie blok czwarty poświęcono zagadnie-niom technologicznym i przemysłowym budowy systemu OP Polski.
Za cele konferencji przyjęto identyfikację :
• wyzwań i zagrożeń powietrznych Polski.
• podstaw prawnych funkcjonowania i rozwoju systemu OP Polski,
a ponadto:
• ewaluację aktualnego stanu systemu OP Polski – aspekt narodowy i sojuszni-czy.
• nakreślenie głównych założeń koncepcyjnych rozwoju systemu OP Polski.
• określenie możliwości wykorzystania krajowego potencjału badawczo-rozwojowego, naukowo-technicznego i produkcyjnego w tworzeniu systemu OP Polski XXI wieku oraz wskazanie sposobów finansowania jego budowy.
Osiągnięcie tak sformułowanych celów wymagało uzyskania odpowiedzi na na-stępujące pytania-zasadnicze problemy konferencji:
• jakim wyzwaniom i zagrożeniom powietrznym sprostać powinien system OP Polski?
• jak stan prawa wpływa na funkcjonowanie i rozwój systemu OP Polski?
• Jak stan aktualny i rozwój systemu OP USA, NATO i Unii Europejskiej (UE) wpływają na tworzenie systemu OP Polski?
• jaki w aspektach narodowym i sojuszniczym jest aktualny stan systemu OP Polski?
• jakie główne założenie koncepcyjne ukierunkują proces tworzenia systemu OP Polski?
• jakie wnioski dla tworzonego systemu wynikają z możliwości polskiego prze-mysłu obronnego i jego potencjału naukowo-technicznego?
• jak finansować całe przedsięwzięcie, uwzględniając zagrożenia wynikające z możliwości pogłębienia się kryzysu gospodarczego?
• jakie kryteria zastosować przy wyborze partnerów zagranicznych do realizacji projektu budowy systemu OP Polski?
• jak wykorzystać polski przemysł obronny i jego zaplecze badawczo-rozwojowe w tworzeniu systemu OP państwa?
• jakie mogą być korzyści gospodarcze dla kraju wynikające z budowy systemu OP Polski przy dużym udziale polskiego przemysłu i jego zaplecza badawczo-rozwojowego?
Proces uzyskiwania odpowiedzi na wymienione problemy ukierunkowała ogólna hipoteza robocza, w której przypuszczono, że środowisko systemu bezpieczeństwa Polski, w tym jego podsystemu obronnego uległo w ostatnim dwudziestoleciu funda-mentalnym zmianom. Ich przyczyn poszukiwać należy zarówno w zmianach ustrojo-wych państwa (od państwa autokratycznego do w pełni demokratycznego), wejścia Polski do NATO i UE, jak i zmianach cywilizacyjnych świata, które dokonały się w ostatnich dwóch dziesięcioleciach. Zjawisko egzemplifikujące wspomniane zmiany cywilizacyjne to globalizacja wnosząca do środowiska bezpieczeństwa naszego pań-stwa liczne szanse i skonkretyzowane korzyści, ale także może jeszcze liczniejsze wyzwania i zagrożenia. Z kolei wspomniane wyzwania i zagrożenia w znacznej czę-ści lokują się lub korzystają z przestrzeni powietrzno-kosmicznej tworzącej najdo-godniejsze obok cyberprzestrzeni warunki do realizowania się procesów globaliza-cyjnych.
Założono także, że Polska by sprostać tego rodzaju wyzwaniom i uzyskać zdol-ność przeciwstawiania się zagrożeniom w wymiarze powietrzno-kosmicznym powin-na tworzyć system bezpieczeństwa powietrznego państwa, którego jednym z filarów, obok systemów kontroli przestrzeni powietrznej (KPP) i zarządzania ruchem lotni-czym (ZRL), jest system obrony powietrznej (OP). Budowa takiego systemu wymaga właściwego podejścia do jego modelowania. Szczególnie ważne przed podejmowa-niem decyzji o konstruowaniu w Polsce lub zakupie poza jej granicami systemów dowodzenia, rozpoznania, rażenia i zabezpieczenia na potrzeby OP państwa, staje się przeprowadzenie uważnej analizy środowiska, w którym przyszłemu systemowi OP Polski przyjdzie funkcjonować. To właśnie z tego środowiska wyodrębnione zo-staną wszystkie elementy systemu OP i jednocześnie w tym środowisku zlokalizowa-ne są wyzwania i zagrożenia tworzące najważniejsze uwarunkowania do projektowa-nia i praktycznej realizacji przyszłego systemu OP Polski.
Z przebiegu obrad uczestnicy konferencji wyciągnęli następujące wnioski.

1. Współcześnie za obronę powietrzną w szerokim rozumieniu należy pojmo-wać tę część bezpieczeństwa powietrznego państwa, która jest ukierunkowana na niedopuszczenie militarnych i niemilitarnych środków napadu powietrznego (ŚNP) do zadania strat osłanianym w czasie pokoju, kryzysu i wojny obiektom i wojskom za-równo na terytorium kraju, jak i poza nim, niepozwalających tymże osłanianym obiek-tom na normalne ich funkcjonowanie. Tak rozumianą OP należy klasyfikować według celowo dobranych kryteriów podziału, do których zaliczono: przedmiot OP, rodzaj ŚNP i podmiotu OP, rodzaj działań OP i charakter przedmiotu OP. W rezultacie według kryterium przedmiotu obrony wyróżniono obronę powietrzną: terytorium kra-ju, sił zbrojnych oraz innych obiektów. Z kolei według kryterium rodzaju ŚNP: prze-ciwkosmiczną, przeciwlotniczą, przeciwrakietową. Następnie według kryterium rodza-ju podmiotu OP: specjalistyczną i niespecjalistyczną. Natomiast według kryterium rodzaju działań OP: czynną i bierną. Wreszcie według kryterium charakteru przed-miotu OP: strefową (obszarową) i obiektową (punktową).
Natomiast przez system OP rozmieć należy wyodrębniony z systemu bezpie-czeństwa powietrznego państwa i systemu sił zbrojnych kolektywny i uporządkowany zbiór zasobów ludzkich (personelu), specjalizowanych urządzeń technicznych, me-tod, sposobów i procedur działania, części przestrzeni powietrznej oraz oddziaływań materialnych, energetycznych i informacyjnych je łączących, zorientowany na sku-teczne i bezpieczne dla sił własnych zwalczanie militarnych i niemilitarnych ŚNP w powietrzu. System OP powinien realizować misję osłony w czasie pokoju, kryzysu i wojny terytorium kraju, wojsk i innych obiektów przed ponoszeniem strat od militar-nych i niemilitarnych ŚNP. Z kolei za domenę OP proponuje uważać się działania w przestrzeni powietrznej podejmowane w ramach dwóch podstawowych funkcji OP: rażenia i informowania o sytuacji powietrznej. Wreszcie za cel OP, z punktu widzenia realizacji wartości bezpieczeństwa i skuteczności w przeciwstawianiu się identyfiko-wanym współcześnie wyzwaniom i zagrożeniom powietrznym państwa, uznać należy niedopuszczenie militarnych i niemilitarnych środków napadu powietrznego do zada-nia strat osłanianym w czasie pokoju, kryzysu i wojny obiektom i wojskom zarówno na terytorium kraju, jak i poza nim, niepozwalających tymże osłanianym obiektom na normalne ich funkcjonowanie. W tak przyjętej definicji celu OP za „normalne” funk-cjonowanie uważa się taki stan osłanianego systemu, w którym jego struktura i speł-niane funkcje nie zostały naruszone w stopniu niepozwalającym na realizację misji, domeny, osiąganie celu i wykonywanie zadań w tym systemie.

2. System OP powinien się koncentrować na osłonie najważniejszych z punktu widzenia państwa i sił zbrojnych obiektów zagrożonych atakiem militarnych i niemili-tarnych ŚNP, w tym będących celem ataków terroryzmu powietrznego. System OP, należy utrzymywać w gotowości do działania bez względu na zewnętrzną sytuację polityczno-militarną. Skuteczne i efektywne przeciwdziałanie militarnym i niemilitarnym zagrożeniom powietrznym wymaga silniejszej niż dotychczas integracji systemu OP zarówno w ujęciu narodowym, jak i sojuszniczym. System ten powinien posiadać niezbędne zdolności do przeciwdziałania wszelkim rodzajom ŚNP również tym mało-gabarytowym o bardzo małej powierzchni skutecznego odbicia, wykonanych z mate-riałów kompozytowych, w tym technologii „stealth”. Zdolności te powinny pozwolić szyb-ko i skutecznie reagować na pojawiające się niespodziewanie zagrożenia powietrzne zarówno militarne, jak i niemilitarne, szczególnie te o charakterze terrorystycznym. Wymienione zdolności systemu OP będą możliwe do osiągnięcia tylko w warunkach wspierania jego działania przez systemy zasilające go materiałowo i informacyjnie. Za uzasadnione z merytorycznego punktu widzenia uznano zidentyfikowanie obiek-tów militarnych i niemilitarnych szczególnie zagrożonych atakiem z powietrza, które wymagać będą jako potencjalne „środki ciężkości” silnej obrony powietrznej nie tylko w czasie wojny, ale także w czasie pokoju i kryzysu. Określenie „środków ciężkości” w systemie obronnym Polski oznacza wyznaczenie potencjalnych priorytetów dla własnego systemu OP, nawet kosztem rezygnacji z formuł kwantytatywnych, dotych-czas najczęściej wykorzystywanych do porównywania sił i środków stron konfliktu. Poważnym wzywaniem do spełnienia przez system OP jest skuteczne przeciwdzia-łanie aktom terroryzmu powietrznego, przez umiejętne łączenie wysiłków wszystkich elementów uczestniczących w obronie powietrznej w jedną spójną całość. Elementy te w walce z terroryzmem powietrznym muszą osiągnąć zdolność wykonywania za-dań jednostkowych i niepowtarzalnych.

3. Stan prawny OP RP w znacznym stopniu utrudnia ministrowi obrony narodo-wej a zarazem dowódcy operacyjnemu SZ realizację zadań zapewniania bezpie-czeństwa obiektów i ludności na terytorium RP przed zagrożeniami terrorystycznymi z powietrza. Po analizie aktualnego stanu prawnego i stanu funkcjonowania systemu obrony powietrznej nasuwa się wniosek dotyczący pilnej potrzeby wprowadzenia w życie aktu prawnego, regulującego problematykę obrony powietrznej w naszym pań-stwie. Wspomniany akt prawny powinien regulować: organizację obrony powietrznej RP we wszystkich stanach funkcjonowania państwa – w czasie pokoju, w stanach nadzwyczajnych oraz w czasie wojny; zasady współdziałania Sił Zbrojnych RP z układem pozamilitarnym; organizację systemu powiadamiania, ostrzegania i alar-mowania wojsk i ludności cywilnej o zagrożeniach z powietrza; kompetencje po-szczególnych organów państwowych zaangażowanych w realizację zadań w ramach obrony powietrznej RP; zasady użycia siły przez Siły Zbrojne RP oraz wydzielone elementy z układu pozamilitarnego do wszystkich kategorii statków powietrznych, które mogą zostać użyte jako środek ataku terrorystycznego.
Unormowanie zagadnień organizacji i funkcjonowania OP w formie odrębnego aktu prawnego, pozwoli organom państwowym odpowiedzialnym za zapewnianie bezpieczeństwa w przestrzeni powietrznej RP na właściwe wypełnienie nałożonych na nie zadań.

4. Zaangażowanie Polski w rozwój zdolności obrony powietrznej należy rozpa-trywać w trzech płaszczyznach. Pierwszą jest narodowy program modernizacyjny. Istnieją dobre perspektywy jego rozwoju, oparte między innymi na stosownych stra-tegiach i harmonogramach prac oraz solidnym budżecie. Drugą – zaangażowanie w rozwój systemu obrony przeciwrakietowej NATO. Trzecią – współpraca ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki w ramach European Phased Adaptive Approach (EPAA). Wszystkie te płaszczyzny wzajemnie się uzupełniają i przenikają. Ponadto stwarzają szerokie możliwości wykorzystania doświadczeń Sojuszu i USA w modernizacji pol-skiego systemu obrony powietrznej. Mimo że program NATO Ballistic Missile Defen-ce (BMD) jest wciąż jeszcze w początkowym stadium rozwoju, już teraz należy doło-żyć wszelkich starań, aby system stał się w przyszłości efektywnym elementem obrony i odstraszania. Będzie to wymagało wzmożonego zaangażowania wszystkich sojuszników. Zakładamy, że pozyskane przez Polskę zdolności obrony przeciwrakie-towej zostaną zintegrowane w systemie sojuszniczym. Polska pozostaje zaangażo-wana we współpracę z USA w ramach rozwoju EPAA. Pomimo rezygnacji z IV fazy programu niezmienne pozostaje założenie dyslokowania na terytorium RP amery-kańskiej bazy obrony przeciwrakietowej.
Zapewnienie Polsce skutecznej OP wymaga wykorzystania wszelkich szans, ja-kie stwarza współpraca międzynarodowa. Dotyczy to przede wszystkim zapewnienia skutecznej obrony, ale także umocnienia relacji z partnerami i sojusznikami Polski. Niezbędne jest także stałe uwzględnianie wymiaru międzynarodowego w ogranicza-niu wyzwań dla powodzenia tego programu.

5. Dokonując oceny obecnego stanu obrony powietrznej RP, należy pamiętać, że proces oceny wartości i możliwości środków walki obrony powietrznej (pocisków ra-kietowych i samolotów bojowych) tylko na podstawie ich skuteczności jest dalece niewystarczający, szczególnie jeśli nie uwzględnia warunków i czynników pola walki. To siły i ŚNP potencjalnego agresora, efektywność jego środków walki radioelektro-nicznej, a także skuteczność naszego rozpoznania, środków walki radioelektronicz-nej, dowodzenie, sposoby przeciwdziałania, infrastruktura pasywnej obrony po-wietrznej (każdy z tych czynników oddzielnie lub wszystkie razem) zwykle zmniejsza-ją skuteczność środków walki OP, a często czynią ją wręcz bezużyteczną na polu walki. W warunkach bojowych różnica między skutecznością a efektywnością bojową broni jest zatem ilustracją tezy, że o wartości każdego systemu uzbrojenia oddzielnie, a sił zbrojnych w całości, decydują ich słabe strony. Jedną z podstawowych reguł walki zbrojnej jest poszukiwanie, a następnie atakowanie słabych miejsc (stron) w ugrupowaniu, czy w systemach uzbrojenia przez potencjalnego przeciwnika.
Obecny stan OP Polski jest nieefektywny i stanowi jeden z najsłabszych elemen-tów obrony narodowej. Wyjątkiem jest komponent lotniczy (samoloty F-16), chociaż on również ma pewne słabości. Obecnie aktywną część OP Polski tworzy mocno okrojony potencjał wojsk obrony przeciwlotniczej (WOPL). Potencjał rakietowy OP sił powietrznych bazuje na jednym zestawie rakiet dalekiego zasięgu WEGA i kilkunastu zestawach rakiet średniego zasięgu NEWA, a także przeciwlotniczych zestawach rakietowych krótkiego zasięgu OSA i KUB. Wszystkie te systemy są produkcji ra-dzieckiej z lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych ubiegłego stulecia. W wyposa-żeniu sił powietrznych i wojsk lądowych znajdują się również przenośne zestawy ra-kietowe bliskiego zasięgu STRZAŁA 2M i GROM, a także artyleryjskie zestawy prze-ciwlotnicze, które nie stanowią jednak wystarczająco efektywnych elementów oddzia-ływania bojowego dla zwalczaniu potencjalnego przeciwnika nawet na bliskich odle-głościach. Zestawy rakietowe WEGA i NEWA, mimo że zmodernizowane, nie są w stanie efektywnie osłaniać przed uderzeniem lotnictwa rakiet bliskiego zasięgu, np. typu ISKANDER, nie tylko obszaru Polski, ale także obiektów, które im do tej osłony powierzono. Także niewystarczająco ocenić należy stan sił i środków sił powietrz-nych, zabezpieczających i wspierających systemy rakietowe OP. Negatywnie należy ocenić stan pasywnej OP Polski, którą powinny tworzyć zawczasu wybudowane na obszarze całego państwa samodzielne ukrycia dla ważnych elementów kierowania państwem i dowodzenia wojskami oraz dla operacyjnie i strategicznie ważnych środ-ków walki (samoloty, zestawy rakietowe, itp.), a także ukrycia dla ludności. Aktualnie stan budowli ochronnych dla ludności w Polsce pozwala na ukrycie zaledwie 4% jej potencjału (w rozwiniętych państwach zachodnich około 90%).
Rozpatrując potrzebę budowy nowoczesnego i efektywnego systemu obrony po-wietrznej, w tym także przeciwrakietowej, nie można pominąć niezbędnej moderniza-cji lub budowy od podstaw tych elementów OP, które zagwarantują osłonę przed uderzeniami z powietrza potencjałowi militarnemu Sił Zbrojnych RP, jak również lud-ności cywilnej oraz obiektom kierowania państwem, polskiemu przemysłowi obron-nemu i innym elementom infrastruktury krytycznej, istotnym z punktu widzenia intere-sów obronnych państwa. Jedynie kompleksowe podejście do potrzeby budowy no-woczesnej OP odstraszyć może potencjalnego agresora i ograniczyć do minimum skutki uderzeń ŚNP. Tylko tak budowana i realizowana OP Polski, w tym obrona przeciwrakietowa, może stać się wiarygodnym przedsięwzięciem dla naszego społe-czeństwa i kompatybilnym elementem obrony powietrznej naszego państwa w ujęciu narodowym, sojuszniczym oraz koalicyjnym.

6. Użycie sił i środków pozostających w dyspozycji MSW w systemie OP napoty-ka podstawowy problem, mianowicie brak ustawowych delegacji do wykorzystania sił pozamilitarnych do działań i organizacji współdziałania w systemie OP kraju. Należy ustawowo uregulować prawną możliwość wydzielania sił i środków do systemu OP, w szczególności formalnie wskazać źródła finansowania takiej działalności, podpo-rządkowanie sił i środków; określenie zadań, jakie powinny wykonywać siły MSW w systemie OP. Konieczne jest ustawowe nadanie uprawnień (Policja i Straż Gra-niczna nie mają obecnie uprawnień do zwalczania celów powietrznych); określenie sposobu przeciwdziałania; odpowiednie doposażenie statków powietrznych (np. moż-liwość wprowadzenia na pokład statku powietrznego snajpera).

7. Wypracowanie koncepcji rozwoju systemu obrony powietrznej Polski wymaga analizy i oceny wielu uwarunkowań, na podstawie których możliwe byłoby zapropo-nowanie racjonalnych rozwiązań operacyjnych, organizacyjnych i technicznych. Rozwój systemu obrony powietrznej nie powinien być postrzegany w kategoriach jednorazowego przedsięwzięcia, którego wynikiem będzie nowoczesny produkt. Ze względu na ewolucję charakteru zagrożeń powietrznych, techniczny rozwój środków obrony powietrznej, a także zdolność państwa do finansowania modernizacji tech-nicznej sił zbrojnych – rozwój systemu OP Polski trzeba traktować jako długotrwały proces doskonalenia zdolności operacyjnych. Osiąganie tych zdolności nie stanowi celu samego w sobie, ale wpisuje się w szersze działania zmierzające do zwiększe-nia bezpieczeństwa militarnego państwa oraz uwiarygodniania odstraszania militar-nego. W przypadku systemu OP Polski kluczowe znaczenie będzie mieć realistyczne określenie poziomu ambicji narodowych oraz konsekwentne utrzymanie przyjętych wskaźników w długotrwałym procesie modernizacji technicznej. Ze względu na zróż-nicowany stopień zaawansowania technologicznego poszczególnych komponentów systemu OP niezbędne będzie w perspektywie krótko-okresowej przyjęcie priorytetu modernizacji naziemnych rakietowych środków ogniowych. W dłuższym horyzoncie czasowym potrzebne będzie jednak bardziej wyważone podejście, aby nie dopuścić do nierównomiernego „starzenia się” potencjału systemu OP Polski. Rozważenia wymaga kolejność modernizacji potencjału rakietowego WOPL, w tym pozyskiwania przeciwlotniczych systemów rakietowych zdolnych do zwalczania balistycznych tak-tycznych pocisków rakietowych. Dla zapewnienia zwiększonej żywotności systemu OP oraz osłanianych obiektów niezbędne będzie szersze inwestowanie w środki wal-ki elektronicznej i maskowania. Długotrwałość perspektywy czasowej modernizacji technicznej systemu OP Polski niesie ze sobą ryzyko zakłóceń płynności finansowa-nia. Dlatego też w pierwszej kolejności powinny być modernizowane te elementy sys-temu, które decydują o zdolnościach zadawania maksymalnie wysokich strat poten-cjalnemu agresorowi powietrznemu, a dopiero potem pozostałe elementy systemu OP.

8. Budowa nowoczesnego systemu OP Polski to największy, najbardziej kosz-towny i – biorąc pod uwagę przebieg i rezultaty największych w okresie ostatnich 50 lat konfliktów zbrojnych – zdecydowanie najważniejszy program modernizacyjny Sił Zbrojnych. Wymaga on opracowania w Polsce lub pozyskania za granicą możliwie najnowszych technologii, niezbędnych do wyprodukowania poszczególnych kompo-nentów dwóch podstawowych składników całego systemu: przeciwlotniczego i prze-ciwrakietowego.
Polska może mieć trudności w samodzielnej realizacji programu tworzenia no-wego systemu OP. Polskie przedsiębiorstwa zbrojeniowe skupione zostały w powsta-łym, w kwietniu 2013 roku konsorcjum. Oprócz spółek Grupy Bumar (od niedawno zmieniła ona nazwę na Polski Holding Obronny) Bumar Elektronika S.A., Bumar Amunicja S.A., Bumar PCO S.A., ZM Tarnów S.A., w skład konsorcjum weszły rów-nież: Huta Stalowa Wola S.A., Wojskowe Zakłady Elektroniczne S.A., Wojskowe Za-kłady Łączności nr 1 S.A., Wojskowe Zakłady Uzbrojenia S.A., Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Centrum Techniki Morskiej S.A. i Jelcz Komponenty. Wymienione pod-mioty są w stanie zbudować system OP bliskiego zasięgu i mają określone kompe-tencje w segmencie krótkiego zasięgu (pociski Grom i Piorun, stacje radiolokacyjne Bystra). Natomiast w rozsądnym przedziale czasowym należy przewidywać trudności w budowie zasadniczych elementów systemów OP krótkiego i średniego zasięgu, z których ten ostatni na dodatek miałby zdolności przeciwbalistyczne. Zatem celo-wym jest poszukiwanie możliwości współpracy z partnerami zagranicznymi lub part-nerem zagranicznym. W wypadku pozyskiwania elementów systemu OP Polski, któ-rych nie jest w stanie polski przemysł sam wyprodukować niezwykle ważną sprawą jest ich „polonizacja”. Nasz przemysł, posiadający znaczne osiągnięcia i doświad-czenie w produkcji nowoczesnych systemów radiolokacyjnych i wozów dowodzenia oraz przeciwlotniczych zestawów rakietowych i artyleryjskich krótkiego zasięgu, a także w modernizacji zestawów rakietowych produkcji radzieckiej, jest do poten-cjalnej „polonizacji” dobrze przygotowany. Ocenę tę potwierdza przeniesienie do Pol-ski produkcji fińskiego Kołowego Transportera Opancerzonego „Rosomak”, do które-go elementy wytwarzają polskie przedsiębiorstwa, czy też produkcja w Bumarze Amunicja S.A. w Skarżysko-Kamiennej izraelskich rakiet przeciwpancernych „Spike”. W obu wypadkach mamy do czynienia z transferem bardzo nowoczesnych technolo-gii do naszego kraju, a także z przeniesieniem zarówno kompetencji, jak i produkcji.
Kryterium doboru partnerów zagranicznych do budowy systemu OP stanowić powinny przede wszystkim transfer możliwie najnowszych technologii i poziom udzia-łu polskiego przemysłu obronnego. Natomiast podjęcie decyzji o uruchomieniu pro-gramu budowy systemu OP Polski powinno gwarantować znaczące zaangażowanie polskiego przemysłu obronnego w jego realizację i być impulsem do pobudzenia rozwoju gospodarczego i tworzenia nowych miejsc pracy. Realizacja programu po-winna wpłynąć pozytywnie na rozwój technologiczny polskiego przemysłu obronnego i doprowadzić do uzyskania zdolności do samodzielnej lub przy wsparciu zagranicz-nym produkcji elementów systemu OP. Zwiększenie stopnia „polonizacji” elementów systemu OP może się odbywać również przez przyjęcia do produkcji podzespołów dla kontrahenta zagranicznego, co wpłynie na obniżenie kosztów ich wytwarzania.
Finansowanie budowy Systemu Obrony Powietrznej Polski (SOPP) reguluje Ustawa o zmianie ustawy o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowa-niu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, uchwalona przez Sejm RP w dniu 22 lu-tego br., której nowelizację 12 kwietnia br. podpisał prezydent Bronisław Komorow-ski. W Ustawie tej (Art.7 ust.2a ) zasady i źródła finansowania SOPP zostały określo-ne w sposób następujący: W latach 2014 – 2023 na sfinansowanie wyposażenia Sił Zbrojnych w środki obrony przeciwrakietowej w ramach systemu obrony powietrznej przeznacza się corocznie wydatki budżetowe z części budżetu państwa „obrona na-rodowa” co najmniej w wysokości stanowiącej przyrost planowanych wydatków tej części budżetu na rok bieżący w stosunku do ich wysokości w roku poprzednim. Za-sada ta jest przejrzysta i ma wszelkie szanse powodzenia przy założeniu dodatniego przyrostu PKB w tym czasie, dzięki któremu będzie możliwe powiększanie z okresu na okres wydatków przeznaczonych na obronę narodową, a tym samym również fi-nansowanie SOPP. W oparciu o obecne prognozy dotyczące kształtowania się PKB (przy utrzymaniu stałego wskaźnika finansowania Sił Zbrojnych RP wynoszącego 1,95% PKB), całościowe środki, jakie zostaną wydatkowane na ten wieloletni pro-gram mogą wynieść nawet blisko 28 miliardów złotych.
Problem powstanie jednak w momencie, kiedy wzrost gospodarczy w naszym kraju przyjmie wartości ujemne i wymusi obniżenie nakładów na obronę narodową. Taki negatywny scenariusz rozwoju sytuacji gospodarczej w okresie 2014-2023 trze-ba jednak brać pod uwagę. Najgorsza byłaby sytuacja, kiedy realizację SOPP ze względów finansowych trzeba byłoby zawiesić lub przerwać przy znacznym już za-angażowaniu środków. Oznaczałoby to podwójną stratę dla Polski – marnotrawstwo poniesionych nakładów i brak efektu końcowego w postaci SOPP. Zatem, niezależ-nie od przytoczonej zasady ustawowej, należy poszukiwać dodatkowych źródeł fi-nansowania projektu i towarzyszącej mu rozbudowy infrastruktury, wojskowej i prze-mysłowej, które byłyby względnie niezależne od bieżącej koniunktury i gwarantowa-łyby skuteczne jego doprowadzenie do końca.
Na finansowanie projektu SOPP mogą być przeznaczone niskooprocentowa-ne kredyty przeznaczone na cele inwestycyjne. Ich źródłem mógłby stać się Narodo-wy Bank Polski, zwiększając udział kredytu przeznaczonego na inwestycje centralne oraz wyspecjalizowana instytucja kredytu długoterminowego (np. przeobrażony Bank Gospodarki Krajowej). Podstawowa zasada polegałaby na bezpośrednim połączeniu tworzenia nowego kredytu z tworzeniem nowych dóbr materialnych, w tym konkret-nym wypadku dóbr materialnych związanych z tworzeniem SOPP. Projekt SOPP jak najbardziej wpisuje się w tę logikę. Realizacja jego bez jednoczesnej rozbudowy to-warzyszącej infrastruktury (wojskowej i szczególnie przemysłowej) spowoduje ucieczkę efektów ekonomicznych poza granice kraju i może stać się źródłem wzrostu zadłużenia zewnętrznego i wewnętrznego (wzrost długu sektora finansów publicz-nych). Kredyty służące budowie opartej na nowoczesnych technologiach infrastruktu-ry oraz rozwojowi przemysłu wykorzystującego nowe odkrycia naukowe i najnowsze technologie, mają strategiczne znaczenie dla całego kraju. Tak długo, jak wzrost pro-duktu społecznego jest większy od kapitalizacji długu, nie istnieje niebezpieczeństwo inflacji czy ryzyko spłaty kredytów. Jedynym ograniczeniem dla linii kredytowych by-łyby dostępne zasoby siły roboczej oraz materiały niezbędne do realizacji projektów inwestycyjnych. Chociaż kredyt emitowany przez bank centralny byłby tworzony poza systemem budżetowym (budżet centralny i budżety lokalne), miałby jednak na niego pozytywny wpływ, gdyż sprzyjając rozbudowie i modernizacji istniejących podmiotów gospodarczych oraz tworząc nowe podmioty, zwiększałby podatki napływające do budżetu centralnego i budżetów lokalnych i redukowałyby również wydatki z sektora finansów publicznych przeznaczone na cele socjalne.
Należy także rozpatrzyć możliwość emisji wielodziesięcioletnich celowych obliga-cji inwestycyjnych przez konsorcja dokonujące przedsięwzięć o dodatnim efekcie strukturalnym. Duże przedsiębiorstwa realizujące projekt SOPP także mogłyby emi-tować tego rodzaju obligacje. Obligacje te byłyby skupowane przez bank państwowy np. Narodowy Bank Inwestycyjny, również ewentualnie przez NBP lub BGK na naj-niższy możliwy procent.
Warto także pamiętać o tym, że w krajach posiadających przedsiębiorstwa o cha-rakterze narodowym (Polska w tej chwili według takiego kryterium wyodrębnionych przedsiębiorstw nie posiada) przy finansowaniu projektów o charakterze strategicz-nym wykorzystuje się często zasadę bezpośredniego obciążania zysków tych przed-siębiorstw i przekształcania ich w źródło finansowania (np. uzbrojenie i wyposażenie armii chilijskiej jest w decydującym stopniu finansowane bezpośrednio przez naro-dowy koncern miedziowy). W wypadku naszego kraju ewentualnych przedsiębiorstw narodowych należałoby szukać w górnictwie węgla kamiennego i brunatnego oraz miedziowego i w branży energetycznej.