Polskie Lobby Przemysłowe przyjmuje z zadowoleniem inicjatywy w zakresie  procesu konsolidacji i rozwoju przemysłu stoczniowego, wynikające m.in. z pięciu filarów rozwoju gospodarczego, zawartych   w Strategii Odpowiedzialnego Rozwoju.

Jest to trzecie  z kolei przedsięwzięcie, będące  istotnym krokiem w kierunku reindustrializacji, rozumianej jako odbudowa wartości polskich przedsiębiorstw produkcyjnych i repolonizacji polskiej gospodarki, tam gdzie to wskazane i konieczne, po takich działaniach jak:

• odkupienie od Unit Credit ponad 30 %  akcji PEKAO S.A. przez PZU S.A. i Polski Fundusz Rozwoju S.A.,  które zwiększa kontrolę państwa nad krajowymi aktywami bankowymi, wzmacnia stabilność sektora bankowego, a przez to całą polską gospodarkę;
• deklaracja sfinansowania przez Polski Fundusz Rozwoju i PKO BP SA, budowy pierwszych od 15 lat, dwóch promów dla Polskiej Żeglugi Bałtyckiej na kwotę 100 mln euro każdy.

Dlatego też Polskie Lobby Przemysłowe postanowiło przyjąć stanowisko w przedmiotowej sprawie wyrażone w poniższych punktach:

1. Dokapitalizowanie Polskiej Grupy Zbrojeniowej S.A. przez Agencje Rozwoju Przemysłu, działającą w ramach Polskiego Funduszu Rozwoju, umożliwiające zakupienie Szczecińskiego Parku Przemysłowego przez Fundusz MARS, to działanie niezbędne do rewitalizacji Stoczni Szczecińskiej. Konsolidacja polskiego przemysłu stoczniowego oparta m.in. o podmioty funkcjonujące w województwie zachodniopomorskim, tj. rewitalizowaną Stocznię Szczecińską i Morską Stocznię Remontową ,,Gryfia’’, a także stocznie Trójmiasta, takie jak Stocznia ,,Nauta’’ i  Stocznia Marynarki Wojennej oraz inne podmioty z tej branży, jest istotnym krokiem z punktu widzenia rozwoju gospodarczego tych regionów oraz zwiększania zatrudnienia w zawodach wymagających wysokich kwalifikacji technicznych i inżynierskich, a także pozyskiwania profesjonalistów z dziedziny zarządzania strategicznego grupami kapitałowymi, co ma kluczowy wpływ na poziom intelektualny i cywilizacyjny społeczności.  Należy przy tym pamiętać że obszar Pomorza Środkowego i Zachodniego, w sposób nieuzasadniony, z punktu widzenia interesów Państwa Polskiego, był przez ostatnie 27 lat niedoinwestowany i pozbawiony praktycznej strategii rozwoju.

2. Uruchomienie terminala gazowego w Świnoujściu, a także zapowiedziane i realizowane inwestycje infrastrukturalne w Zespole Portów Morskich Szczecin – Świnoujście, do których można m.in. zaliczyć:

• pogłębienie toru wodnego między Świnoujściem a Szczecinem, wydatnie zwiększające dostępność portu w Szczecinie od strony morza dla dużych jednostek oraz jego możliwości w zakresie realizacji operacji portowych;

• zapowiedzi budowy terminala kontenerowego w Świnoujściu oraz tunelu między wyspami Wolin i Uznam,

są obok wspomnianej konsolidacji wyraźnym sygnałem, iż Rzeczypospolita zamierza diametralnie zmienić niekorzystne trendy,  nadrobić zaniedbania z przeszłości i zupełnie inaczej potraktować istotę problemu rozwoju gospodarki morskiej.

3. Konsolidacja przemysłu stoczniowego winna być  narzędziem, które ułatwi m.in. osiąganie takich celów jak:

• reindustrializacja kraju (odbudowa i modernizacja rodzimego przemysłu);

• rozwój innowacyjnej gospodarki;

• ekspansja krajowych produktów wysoko przetworzonych na rynki zagraniczne;

• wzrost popytu wewnętrznego na krajowe wyroby przemysłowe;

• rozwój ekonomiczny i edukacyjny w wymiarze regionalnym i ogólnokrajowym, co będzie się przekładać na rozwój demograficzny;

• ogólny wzrost dobrobytu i poziomu życia społeczeństwa.

4. Przedmiotowa inicjatywa powinna być zdaniem Polskiego Lobby Przemysłowego oparta na czterech zasadniczych filarach, do których można zaliczyć:

• celowość działania,  wynikająca z konieczności odtworzenia własnego przemysłu, mając na względzie osiąganie efektów finansowych, związane z realizacją programów rządowych, ze szczególnym uwzględnieniem zamówień płynących z Ministerstwa Obrony Narodowej, w ramach Planu Modernizacji Technicznej Sił  Zbrojnych, a także przedsięwzięć związanych ze Strategią  Odpowiedzialnego Rozwoju.   Takie podejście ma umożliwić wspomnianą już produkcję wyrobów wysoko przetworzonych, opatrzonych polską marką, poprawienie innowacyjności rodzimej gospodarki, rozwój regionów i społeczności lokalnych, wzrost zatrudnienia, tworzenie perspektyw dla młodego pokolenia, a także promowanie takich wartości jak nowoczesny patriotyzm i poczucie dumy narodowej;

• trafność realizowanych inicjatyw, wynikająca z ekonomicznego uzasadnienia realizowanych inwestycji, poparta rzetelnym rozpoznaniem rynku potencjalnych odbiorców dalszych i bliższych, inwentaryzacją posiadanego potencjału produkcyjnego, logistycznego, a przede wszystkim ludzkiego, umożliwiająca tworzenie dóbr oczekiwanych przez rynek zewnętrzny oraz odbiorców krajowych. Kluczową sprawą jest też dokonanie przeglądu systemu edukacyjnego, w jakim stopniu spełnia on wymagania konsolidującego się przemysłu stoczniowego;

• skuteczność działania w zakresie zapewnienia właściwych rozwiązań legislacyjnych oraz wsparcia finansowego dla realizowanych inicjatyw najlepiej przez krajowe podmioty bankowe oraz z Polskiego Funduszu Rozwoju w sposób ciągły i w akceptowalnym czasie;

• efektywność, poprzez działania mające na celu zapewnienie zbytu na wytwarzane produkty na warunkach rynkowych, wykorzystanie komplementarności potencjałów produkcyjnego, logistycznego i ludzkiego, konsolidowanych podmiotów, rozwijanie pokrewnych rodzajów produkcji, umożliwiających rozszerzenie oferty rynkowej, racjonalizację i rozwijanie zdolności wytwórczych, wzmacnianie struktur organizacyjnych, integrację produkcji stoczniowej z resztą krajowego przemysłu tam gdzie jest to uzasadnione i konieczne, dywersyfikację niepokrewną poprzez inwestowanie w nowe technologie (nie tylko ścisłe wytwórcze), stworzenie sprawnych łańcuchów dostaw w obszarze zaopatrzenia wytwarzanych produktów w oparciu o podmioty krajowe i zagraniczne.

5. Nie widzimy potrzeby aby konsolidacja dokonała się w formie powołania jednego dużego podmiotu np. holdingu, do którego były włączone podmioty stanowiące polski przemysł stoczniowy. Zamiast tego proponujemy rozważyć, czy realizacja działań konsolidacyjnych w przemyśle stoczniowym nie powinna być sformalizowana w formie aliansów strategicznych przedsiębiorstw tej branży, skutkując w zależności od potrzeb:

• komplementarnością wytwarzanych produktów, realizowanych usług oraz działalności handlowej związanej z ich efektywną sprzedażą na rynkach zagranicznych;

• wykorzystaniem efektu skali w zakresie prac badawczo-rozwojowych, nowych innowacyjnych rozwiązań technologicznych w celu wytwarzania podzespołów, które można wykorzystać w zróżnicowanych wyrobach wysoko przetworzonych;

• uzyskiwaniem  przewagi konkurencyjnej wynikającej ze wspólnej produkcji i sprzedaży wyrobów, dzięki podobieństwom w zakresie kluczowych kompetencji, kapitału intelektualnego, umiejętności i zdolności innowacyjnych zainteresowanych przedsiębiorstw.

Konsolidacja nie może być bowiem wartością samą dla siebie. Przede wszystkim ma tworzyć większą wartość podmiotów gospodarczych,  niż ta jaka była przed rozpoczęciem tego procesu. Również warunki połączeń powinny być zyskowne dla zainteresowanych stron. Konsolidacja jest o tyle uzasadniona, że przyśpiesza cyrkulację kapitałów, jest też znakomitym sposobem relokacji zasobów. Głównym celem skonsolidowanego sektora stoczniowego winno być osiągnięcie stałej przewagi konkurencyjnej w zidentyfikowanych obszarach po dokonaniu inwentaryzacji potencjału wytwórczego i intelektualnego.

6. Polskie Lobby Przemysłowe popiera zamiar konsolidacji przemysłu stoczniowego, co umożliwi osiągnięcie efektu skali w sferze zarządzania zaopatrzeniem i produkcją, gospodarowania kadrami, skutecznej działalności marketingowej, odbudowanie potencjału finansowego dla stworzenia nowych możliwości rozwoju. Konsolidacja przemysłu stoczniowego poprzez przedsięwzięcia organizacyjne powinna zasadniczo być zorientowana na umocnienie i powiększenie potencjału produkcyjnego, a także na jego unowocześnienie i racjonalizację realizowanych procesów produkcyjnych. W związku z powyższym istotnym jest zapewnienie dostępności odpowiedniej ilości środków finansowych w formie długoterminowych kredytów preferencyjnych, na pokrycie wymaganych nakładów inwestycyjnych.

7. W realizowanym procesie konsolidacji istotnym elementem jest inwentaryzacja potencjału produkcyjnego, logistycznego i ludzkiego umożliwiająca zdefiniowanie startowej oferty handlowej konsolidujących się podmiotów branży stoczniowej oraz przygotowanie całościowej strategii marketingowej, a także wypracowanie zakładanych korzyści, wynikających z tej formy wzrostu zewnętrznego. Winny one być odzwierciedlone w formie efektów finansowych i ekonomicznych mierzonych za pomocą wybranej metodyki poprzez zdeterminowane mierniki i wskaźniki. Pozwoli to uniknąć częstego błędu popełnianego w procesach konsolidacyjnych, gdzie brak harmonogramu i metodyki nie pozwala na określenie jak blisko osiągnięcia celu strategicznego jest dana grupa kapitałowa.

8.  Istotnym elementem jest dokonanie przeglądu i weryfikacja systemu edukacyjnego na poziomie wyższych uczelni, szkół średnich oraz zawodowych w kontekście potrzeb przemysłu stoczniowego w celu zdefiniowania wymaganych zmian koniecznych w zakresie zapewnienia dostępności odpowiednio przygotowanych rodzimych kadr, zwłaszcza w obliczu planowanej reformy systemu edukacji. Obecnie polskie stocznie odczuwają brak specjalistów niezbędnych dla podtrzymania produkcji i utrzymania najwyższej jakości wyrobów. Proces ten jest szczególnie widoczny w takich zawodach jak: spawacz, monter kadłubów okrętowych, kowal konstrukcji, monter rurociągów okrętowych czy też obsługa urządzeń maszynowych (suwnice, dźwigi, żurawie kolejowe). Istotnym jest również fakt, iż są to często pracownicy o najwyższych kwalifikacjach i długoletnim doświadczeniu, których zastąpić jest najtrudniej. W związku z tym niezbędne jest reaktywowanie szkolnictwa zawodowego w deficytowych grupach zawodowych wymagających długotrwałego przygotowania do wykonywania zawodu.

9. Sukces procesu konsolidacji przemysłu stoczniowego zależy od możliwości długotrwałej i pewnej kooperacji z przedsiębiorstwami dostarczającymi elementy napędów głównych, okrętowych maszyn i urządzeń pomocniczych oraz pozostałego wyposażenia niezbędnego do produkcji jednostek pływających. Takie rozwiązanie byłoby gwarancją dobrej kondycji przemysłu stoczniowego i odpowiedniego poziomu jego konkurencyjności   dzięki wspólnej skoordynowanej strategii w ramach współpracujących branż.

10. W opinii PLP niezbędna jest też identyfikacja zasobów osobowych, ekonomicznych i technologicznych, posiadanych kompetencji i zdolności produkcyjnych, jak też istniejącej aktualnie oferty usługowej w konsolidowanej branży. Dlatego też należy dokonać przeglądu i dogłębnej analizy:

• problemów prawnych komplikujących funkcjonowanie podmiotów stoczniowych;

• pozastoczniowych podmiotów gospodarczych, które ze względu  na charakter produkcji oraz nadzór właścicielski mogłyby uczestniczyć w procesie konsolidacji;

• podmiotów przemysłu przystoczniowego oraz zakładów produkcji lekkiej w regionie, które ze względu na ww. cechy mogłyby stać kooperantem lub wziąć udział w procesie konsolidacji;

podmiotów komercyjnych, z którymi należałoby nawiązać ścisłą współpracę ze względu na kompatybilność i komplementarność realizowanej produkcji np. w formie aliansów strategicznych;

 

• zakładów przemysłu obronnego, gdzie właścicielem jest zarówno sektor publiczny jak i prywatny, których wyroby są wykorzystywane w produkcji okrętów wojennych, jednostek specjalnych i ratowniczych;

• wszelkich innych krajowych oraz możliwych do wykorzystania zagranicznych podmiotów gospodarczych, które mogą być dostawcami surowców, półproduktów i komponentów niezbędnych w produkcji stoczniowej;

• uczelni wyższych, ośrodków naukowych i ośrodków badawczo – rozwojowych, prowadzących działalność na rzecz produkcji stoczniowej i obronnej ( np. Centrum Techniki Okrętowej, Centrum Techniki Morskiej);

• problemów natury prawno – międzynarodowej, dotyczących np. torów podejściowych do redy portu Świnoujście.

Powyższe informacje są niezbędne  do przeprowadzenia procesu konsolidacji gdzie istotnymi determinantami będą:

• kompatybilność asortymentowa konsolidowanych i współpracujących podmiotów;

• optymalizacja kosztów i racjonalizacja nakładów inwestycyjnych;

• rozszerzenie zasięgu oddziaływania gospodarczego oraz rynku odbiorców w wyniku konsolidacji;

• wysoka jakość produktów i realizowanych usług w branży stoczniowej;

• wzrost prestiżu i rozpoznawalności marki rodzimego przemysłu stoczniowego.

11. Szczególnie ważną sprawą jest wykorzystanie omawianej inicjatywy w realizacji programu modernizacji technicznej i rozwoju Marynarki Wojennej RP. W tym celu należy dokonać identyfikacji i pogłębionej analizy zakładów polskiego przemysłu stoczniowego, ze szczególnym uwzględnieniem podmiotów skupionych w Polskiej Grupie Zbrojeniowej, w zakresie kluczowych kompetencji oraz zdolności produkcyjnych i remontowych okrętów wojennych, a także ich pozycji konkurencyjnej na międzynarodowym rynku stoczniowym..Powyższe przedsięwzięcia pozwolą określić punkt wyjścia do dalszych działań. Polski przemysł stoczniowy ma tradycje w budowie okrętów desantowych, trałowo – minowych, hydrograficznych, ratowniczych i rozpoznawczych. Dlatego istotne jest sprawdzenie, jaki jest aktualny poziom tych zdolności. Taki przegląd powinien umożliwić podejmowanie właściwych i trafnych decyzji co do zawierania aliansów strategicznych z podmiotami zagranicznymi w celu realizacji programu modernizacji sił morskich, jak też rozszerzenia własnej oferty produkcyjnej i handlowej w tym zakresie, np. w pozyskiwaniu okrętów wielozadaniowych o dużej dzielności morskiej, wyposażonych w systemy przeciwlotnicze i przeciwrakietowe kompatybilne z systemami wykorzystywanymi przez inne komponenty sił zbrojnych (np. programy Wisła i Narew).

12. Podstawą sukcesu procesu konsolidacji przemysłu stoczniowego jest przede wszystkim odpowiednia analiza rynku odbiorców w zakresie sprzedaży wyrobów wysoko przetworzonych (m.in. w pełni gotowych i wyposażonych statków lub okrętów),  jak i świadczenia usług jako podwykonawca, umożliwiająca określenie popytu na oferowane produkty i odpowiednie dopasowanie do niego podaży, a także zdefiniowanie kierunków, sposobów i natężenia prowadzenia działań marketingowych w wymiarze strategicznym
i operacyjnym. Powyższe działania są  niezbędne do zorganizowania efektywnych
i skutecznych łańcuchów dostaw, gwarantujących odpowiedni zysk i rentowność, a także możliwości dalszego rozwoju i prowadzenia badań w interesujących obszarach produkcji.

13. Kwestia konsolidacji przemysłu stoczniowego powinna być, w ocenie PLP,  rozpatrywana i realizowana w kontekście konsolidacji wybranych obszarów gospodarki morskiej, obejmującej rozwój i rozbudowę portów morskich, odtwarzanie i rozwijanie rodzimej floty handlowej, a także stwarzanie warunków do rozwoju floty rybackiej.

Taka inicjatywa może mieć również wymiar geograficzny, poprzez grupowanie współpracujących podmiotów w dwóch obszarach tj. województwa pomorskiego i zachodniopomorskiego. Rozwój portów morskich powinien być zorientowany na rozbudowę nabrzeży głębokowodnych np. w ramach portów zewnętrznych. Oprócz dwóch zasadniczych zespołów portowych tj. Portu Morskiego Gdańsk i Portu Morskiego Gdynia w województwie pomorskim oraz Zespołu Portów Morskich Szczecin – Świnoujście w województwie Zachodniopomorskim, należy rozważyć rozbudowę portów rezerwowych tj. w Kołobrzegu dla zachodniego wybrzeża, jak też w Ustce dla wschodniego i środkowego wybrzeża, które pełniłyby również rolę portów ratunkowych i portów serwisowych np. dla farm wiatrowych na Ławicy Słupskiej lub w innych lokalizacjach. Elementy tych instalacji, powinny być istotnym punktem oferty skonsolidowanego przemysłu stoczniowego.

14. Należy pamiętać o konieczności integracji żeglugi morskiej z żeglugą śródlądową, poprzez rewitalizacje szlaków wodnych na Odrze i Wiśle (zwłaszcza w kontekście budowy  przekopu przez Mierzeje Wiślaną i zwiększenia operatywności  portu w Elblągu). Tego typu działania mogą stymulować popyt krajowy na wyroby przemysłu stoczniowego do obsługi żeglugi śródlądowej i przybrzeżnej.

15. Kwestią do rozważenia jest też ewentualne odtworzenie taboru Polskich Linii Oceanicznych oraz stwarzanie warunków do wymiany i modernizacji jednostek eksploatowanych przez polskich armatorów, takich jak np. Polska Żegluga Morska czy Polska Żegluga Bałtycka w oparciu  o skonsolidowane podmioty gospodarcze przemysłu stoczniowego.

Podsumowując powyższe punkty należy stwierdzić, iż konsolidacja przemysłu stoczniowego powinna przynieść efekt synergii, skutkujący nie tylko progresem gospodarczym na polskim wybrzeżu, ale również rozwojem branż przemysłowych kooperujących, komplementarnych i pełniących rolę usługową na rzecz stoczni w wymiarze całego kraju. Przedsięwzięcie to powinno doprowadzić w konsekwencji do wzrostu PKB oraz dochodów budżetowych z jednej strony, z drugiej zaś zapewnić skok technologiczny, naukowy i cywilizacyjny w perspektywie następnych dziesięciu lat.

Opracował zespół ekspertów PLP pod przewodnictwem kmdr. por. rez. dr Bohdana Paca