W dniu 19 listopada 2014 r. w Warszawie, w Klubie WAT, odbyła się Ogólnopolska Konferencja Naukowa pt. „Modernizacja połączonych rodzajów Sił Zbrojnych RP w nowych uwarunkowaniach geopolitycznych”, zorganizowana przez Wojskową Akademię Techniczną i Polskie Lobby Przemysłowe im. Eugeniusza Kwiatkowskiego wspólnie z Akademią Obrony Narodowej, Akademią Marynarki Wojennej, Wyższą Szkołą Oficerską Wojsk Lądowych i Wyższą Szkołą Oficerską Sił Powietrznych.
Była ona kontynuacją wcześniejszych konferencji i seminariów organizowanych przez Polskie Lobby Przemysłowe, we współpracy z uczelniami wojskowymi. W konferencji wzięli udział parlamentarzyści, przedstawiciele MON, kadra kierownicza Sztabu Generalnego WP i Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych, Rektorzy – Komendanci uczelni wojskowych i menadżerowie polskich firm zbrojeniowych, zarówno państwowych skupionych w Polskiej Grupie Zbrojeniowej oraz w Polskim Holdingu Obronnym, jak i przedstawiciele firm prywatnych.
W trakcie konferencji zaprezentowano szereg stanowisk, ocen i propozycji długofalowych działań ważnych dla rozwoju zdolności operacyjnych Sił Zbrojnych Rzeczpospolitej (SZ RP) oraz efektywnej modernizacji z udziałem krajowego przemysłu obronnego i jego zaplecza badawczo-rozwojowego. Znalazły one swoje odzwierciedlenie w wydanej z tej okazji monografii konferencyjnej. Najistotniejsze stanowiska i propozycje wymieniono poniżej:
- Kierunki zmian związanych z rozwojem nowych technologii obronnych w SZ RP będą miały istotny wpływ na ich rozwój, w tym tworzących je komponentów. Zatem niezbędne jest określenie prawidłowości tego rozwoju, uwzględniających całe spektrum, czasami trudno przewidywalnych czynników. Analiza trendów i poziomu zaawansowania prac nad ich rozwojem wskazuje, że do udziału we współczesnych i perspektywicznych operacjach bojowych i misjach, powinny one dysponować zunifikowaną strukturą oraz potencjałem bojowym, adekwatnym do potrzeb realizacji scenariusza danej operacji. Konsekwencją szerokiego zakresu zadań oraz postępującego zmniejszania liczebności wojsk jest konieczność „wielofunkcyjności”, zarówno poszczególnych żołnierzy, jak i całych pododdziałów, oddziałów, związków taktycznych. Jednocześnie przywiązuje się coraz większą uwagę do kompatybilności i interoperacyjności środków walki. W tym kontekście istotnego znaczenia nabiera umiejętne, przede wszystkim zrównoważone, planowanie rozwoju zasadniczych zdolności SZ RP do: dowodzenia, rozpoznania, rażenia, przetrwania i ochrony wojsk, zabezpieczenia logistycznego oraz systemu szkolenia wojsk. Można zatem stwierdzić, że kierunki rozwiązań modernizacyjnych i organizacyjnych w SZ RP powinny zmierzać do wprowadzenia modeli modułowych (modułów bojowych), z których będą tworzone zgrupowania zadaniowe zdolne do prowadzenia działań w każdym wymiarze współczesnego pola walki. „Modułowość” w znaczeniu technicznym oznacza również różnego rodzaju konfigurowanie wyposażenia specjalistycznego na platformie bazowej (lądowej, powietrznej, morskiej). Do tego niezbędne jest wdrażanie nowych innowacyjnych technologii obronnych lub modernizacja i rozwój istniejących. Z tych względów zjawisko „połączoności” działań coraz silniej determinuje współczesne operacje i wymaga harmonijnego współdziałania SZ RP ze środowiskiem naukowo-przemysłowym.
- Wnioski z przebiegu współczesnych konfliktów zbrojnych wskazują, że czynnikiem determinującym powodzenie prowadzonej operacji jest uzyskanie i utrzymanie przewagi informacyjnej nad przeciwnikiem. Posiadanie efektywnych naziemnych, powietrznych i morskich systemów rozpoznawczych w połączeniu z wydajnymi systemami dowodzenia i łączności, decydować będzie o możliwości elastycznego reagowania oraz wyprzedzania działań przeciwnika. O możliwości uzyskania i utrzymania niezbędnej przewagi decyduje posiadanie środków zapewniających zdolność monitorowania i skutecznego zakłócania systemu informacyjnego przeciwnika. Stopniowe przenoszenie działań bojowych w kolejny wymiar pola walki rodzi konieczność posiadania środków zapewniających zdolność do reagowania
na działania w cyberprzestrzeni. Chodzi tu zarówno o zdolność defensywną
do przeciwdziałania cyber-atakom, jak również ofensywną, to znaczy pozyskanie zdolności do skutecznego ich przeprowadzania. - Współczesne systemy dowodzenia charakteryzują się wysokim stopniem automatyzacji w przetwarzaniu informacji umożliwiających dowódcom sprawne podejmowanie decyzji na współczesnym polu walki. Cecha ta wskazuje jednoznacznie na konieczność zachowania ich spójności organizacyjnej, kompatybilności i interoperacyjności (poziomej i pionowej) od najwyższych
do najniższych poziomów dowodzenia. Szczególne miejsce w strukturach dowodzenia współczesnymi siłami powietrznymi zajmują powietrzne systemy wczesnego wykrywania i naprowadzania. Ze względu na ich rolę stanowią one wyodrębnione elementy organizacyjne w skali całych sił powietrznych, państwa lub koalicji i są podporządkowywane najwyższym, w zasadzie strategicznym szczeblom dowodzenia. - Informatyzacja procesu dowodzenia wymaga m.in. wydajnego wewnętrznego systemu przepływu oraz zobrazowania informacji i wypracowanych danych. Zdobyte doświadczenia potwierdzają konieczność kontynuowania programów badawczo-rozwojowych i dalszej ewolucji zautomatyzowanych systemów dowodzenia w celu utworzenia jednolitej dla wszystkich platformy informacyjnej. Zdobyta i przetworzona w gotowe dane informacja o przeciwniku i środowisku powinna za pośrednictwem systemu dowodzenia trafić w czasie rzeczywistym (zbliżonym do rzeczywistego) do elementów systemu rażenia. Doświadczenia z misji zagranicznych uwydatniają ponadto potrzebę pozyskania dla SZ RP systemów zobrazowania sytuacji operacyjnej oraz wspomagających proces dowodzenia, jak również konieczność zapewnienia kompatybilności z sojuszniczymi systemami łączności i wsparcia dowodzenia, których możliwości poszerzone są
o podsystem łączności satelitarnej. Równolegle z doskonaleniem systemu w zakresie wielkości oraz szybkości przesyłu danych, docelowy system łączności musi posiadać wysokiej jakości zabezpieczenia gwarantujące niezakłócony ich przepływ, priorytety oraz bezpieczeństwo. - Celem modernizacji systemu dowodzenia w latach 2013-22 powinien być rozwój technologii informacyjnych i sieciowych oraz wspieranie procesów osiągania zdolności C4ISR w zarządzaniu i dowodzeniu. Główne obszary technologiczne obejmują między innymi: infrastrukturę teleinformatyczną, bezpieczeństwo systemów teleinformatycznych, integrację systemów modelowania i symulacji działań połączonych różnych rodzajów SZ RP, integrację systemów dowodzenia, szerokopasmowe radiowe systemy transmisji danych na polu walki na szczeblu taktycznym oraz urządzenia i systemy zabezpieczenia kryptograficznego łączności radiowej. Najistotniejszy z programów dotyczący integracji systemów dowodzenia i tworzenia połączonego zobrazowania pola walki będzie wprowadzony w jednym czasie, razem ze wszystkimi innymi programami modernizacyjnymi. Takie rozwiązanie wydaje się być problematyczne ze względu na brak możliwości sprawdzenia funkcjonowania nowo wdrażanych systemów walki w nowej rzeczywistości funkcjonalnej systemu dowodzenia.
- Ekstrapolacja ogólnych trendów pozwala stwierdzić, iż istnieje potrzeba dokonania skoku jakościowego pod kątem osiągnięcia wymaganych zdolności systemu rażenia. Dotyczy to wszystkich rodzajów wojsk, których zdolności składają się na sprawność systemu rażenia. Ten kierunek myślenia jest imperatywem działania m.in. Wojsk Lądowych i Wojsk Specjalnych i znajduje
on wyraz w pracach planistycznych związanych z opracowaniem Planu Rozwoju SZ RP oraz Planu Modernizacji Technicznej na kolejne lata. Podniesienie
na wyższy poziom systemu rażenia w perspektywie 10 – 15 lat w dużej mierze, oprócz nasycenia sprzętem wojskowym oraz amunicją, zależeć będzie również od zdolności pozostałych systemów (rozpoznania, dowodzenia) zabezpieczających system rażenia. Sprzężenie wszystkich systemów pozwoli
na działanie zgodnie z zasadą: Wykryj – Zdecyduj – Wykonaj – Zapomnij
i stanowić może mnożnik zdolności pododdziałów ogniowych. Najistotniejszym jednak będzie uzyskanie możliwości zwalczania obiektów przeciwnika w głębi jego ugrupowania dzięki pozyskaniu wyrzutni rakietowych Ziemia-Ziemia uzbrojonych w rakiety o zasięgu do 300 km oraz pocisków JASSM
na samolotach F-16 i rakiet manewrujących na nowych okrętach podwodnych, które łącznie stanowić mogą polską triadę odstraszającą. - Szczególną uwagę należy poświęcić najważniejszemu i najkosztowniejszemu programowi „Tarcza Polski”, dotyczącemu budowy nowego systemu obrony powietrznej Polski. W tym celu powołano Konsorcjum OPL- Tarcza Polski, które skonsolidowało swoje wysiłki na rzecz programu i stało się wiarygodnym partnerem dla zagranicznych producentów uzbrojenia rakietowego. Konsorcjum jest przykładem sprawnego i nowoczesnego działania, jest odpowiedzią
na zachodzące zmiany w przemyśle zbrojeniowym. Asortyment produkcyjny firm Konsorcjum, głównie skupionych w Polskiej Grupie Zbrojeniowej, jest gwarantem pełnego zabezpieczenia logistycznego zestawów podczas ich eksploatacji przez SZ RP, oraz ich przyszłej modernizacji. Przewidywany rozwój technologii półprzewodnikowych w produkcji radarów, rozwój technologii rakietowych, przy produkcji zestawów średniego zasięgu, stał się podstawą do wykonania studium wykonalności przez polskie uczelnie w zakresie możliwości wyprodukowania zestawu rakietowego krótkiego zasięgu. Inspektorat Uzbrojenia (IU) ogłaszając wyniki drugiego etapu dialogu technicznego przedstawił warunki dalszej realizacji programu. Wyłoniono dwie firmy Eurosam i Raytheon produkujące systemy SAMP/T i Patriot. W dalszym procesie nie uwzględniono Konsorcjum OPL, co wzbudza niepokój firm tworzących konsorcjum, bowiem firmy te z wielką starannością wypracowały koncepcję budowy nowoczesnego zestawu rakietowego z udziałem kooperanta zagranicznego, mając na względzie potrzeby wojska, interes gospodarczy kraju i jego bezpieczeństwo. Szczególną uwagę przywiązano do pozyskania technologii, które powinny przynieść nowe zdolności dla przemysłu i służyć rozwojowi posiadanego przez wojsko uzbrojenia przeciwlotniczego i przeciwrakietowego. W efekcie doprowadzić miało to do samodzielności konstrukcyjnej i produkcyjnej zestawów rakiet krótkiego zasięgu, oraz rozwinąć inne techniczne obszary działania firm. Zakres wykorzystania technologii dla rozwoju nowych zdolności obronnych rodzajów wojsk, którymi przemysł jest zainteresowany, a które może pozyskamy w programie Tarcza Polski, będzie zależał od wyboru dostawcy systemu. - Celem modernizacji Marynarki Wojennej RP jest dokonanie przeskoku generacyjnego, co wyraża się zaniechaniem procesu modernizacji przestarzałego uzbrojenia i sprzętu morskiego na rzecz wprowadzenia nowych, zaawansowanych technologicznie jednostek. Powyższe pozwoli Marynarce Wojennej na realizację zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa zarówno w obszarze Morza Bałtyckiego jak i poza nim. Pozyskanie nowych platform i zdolności operacyjnych wymaga podjęcia szeroko zakrojonych prac naukowo-badawczych i wdrożenia nowych wzorów uzbrojenia. Długotrwałe patrolowanie morskich linii komunikacyjnych w celu zapewnienia ciągłości dostaw surowców energetycznych do polskich portów i terminali wymaga pozyskania odpowiednich do tego zadania okrętów. Muszą się one charakteryzować dużą autonomicznością. Okręty tego typu powinny (w ramach zapewnienia ochrony i osłony konwojowanym statkom) mieć zdolność
do wykrywania i przeciwdziałania zagrożeniom asymetrycznym (dywersja podwodna, szybkie łodzie motorowe, itp.) oraz konwencjonalnym (wykrywanie i niszczenie nowoczesnych min morskich, zwalczanie środków napadu powietrznego). - W obszarze polepszenia możliwości rozpoznania i uzyskania dodatkowych możliwości rażenia przeciwnika niezbędnym wydaje się kontynuowanie programów badawczo-rozwojowych w zakresie bezzałogowych systemów powietrznych (BSP), wykorzystywanych do tych celów. Dziś w dobie informatyzacji i taniejącej elektroniki, przy współpracy z krajowymi poddostawcami dla wiodących firm zachodnich, w stosunkowo łatwy i tani sposób możemy wypracować polski system współdziałania różnych rodzajów wojsk, m.in. w ramach operacji połączonych – również z wykorzystaniem maszyn i platform bezzałogowych. Główne zadania dla tych platform to rozpoznanie obrazowe i elektroniczne. Dotyczy to wszystkich środowisk: powietrznego – bezzałogowe statki powietrzne, morskiego jak i lądowego – bezzałogowe pojazdy rozpoznawcze czy też pojazdy skonstruowane do działań inżynieryjnych. Wyzwaniem pozostaje pozyskanie BSP uzbrojonych w precyzyjne środki ogniowe, łączących zdolność do rozpoznania obrazowego z jednoczesną zdolnością do rażenia wykrytych celów. Polski przemysł obronny, zarówno firmy państwowe, jak i prywatne realizują już szereg prac związanych z takimi systemami. Między innymi konstruowany jest mobilny system łączności satelitarnej Flaris Sky-Eye (zaprezentowany przez firmę Metal-Master), który ma umożliwić współpracę różnych wariantów środków powietrznych to jest: rozpoznawczych, rozpoznawczo-uderzeniowych, uderzeniowych.
- W przypadku Wojsk Specjalnych (WS) bardzo istotnym kierunkiem zainteresowania, jest szeroko rozumiana zdolność do przetrwania i ochrony wojsk. Realizowana jest bieżące analiza najnowszych trendów w zakresie ochrony balistycznej (sprzętu typu: kamizelki kuloodporne, hełmy, tarcze itp.) z zamiarem jego pozyskania dla WS. Opracowywany jest obecnie, jako składowa systemu dowodzenia, system bieżącego śledzenia wojsk własnych, począwszy od pododdziału skończywszy na indywidualnym żołnierzu. Nowym wyzwaniem jest wyposażenie „operatorów” w systemy ostrzegania przez zagrożeniem poprzez sieć sensorów i czujników, a także urządzeń zakłócających skuteczne oddziaływanie kinetyczne przeciwnika. Ponadto, prowadzone są działania zmierzające do maksymalnego „ukrycia” żołnierza poprzez wypracowywanie nowych właściwości umundurowania, np. kamuflaż, elementy antyrefleksyjne. Realizowane są także prace w zakresie rozwoju technologii maskowania elektronicznego, świetlnego i akustycznego na poziomie indywidualnego operatora.
- Przyjęta przez rząd ustawa o cyber-bezpieczeństwie stwarza podstawy prawne do praktycznego uruchomienia prac planistycznych i organizacyjnych przez wszystkie szczeble administracji w celu uwzględniania tego typu zagrożeń
w planach operacyjnych i programach przygotowań obronnych. Dotyczy to uwzględnienia możliwych nowych zagrożeń w cyberprzestrzeni, jak również wykorzystania tego środowiska we własnych działaniach i systemach bezpieczeństwa na wszystkich szczeblach funkcjonowania państwa. Ustawa sama w sobie nie gwarantuje cyber-bezpieczeństwa. Stąd interesującą jest propozycja firmy MATIC dotycząca organizacji ośrodka szkoleniowego, który szkoliłby informatyków z zakresu bezpieczeństwa cybernetycznego, kompetentnych do kierowania działaniami defensywnymi i ofensywnymi w tym obszarze. - Pozytywny wpływ na wiele programów modernizacji SZ RP może mieć budowa multi-sensorycznego systemu budowania „świadomości sytuacyjnej”. Układy sensorów działających na różnych zasadach i w różnych pasmach pozwolą
na uzyskanie uzupełniających się informacji. Systemy przetwarzania i analizy wsparte wiedzą i intuicją operatorów stworzą system łączący najlepsze cechy wszystkich elementów. Innowacyjną cechą takiego systemu, nad którym trwają prace w Przemysłowym Centrum Optyki S.A, jest głęboka integracja systemu sensorów i przetwarzania danych z zespołem operatorów kształtujących model pola walki, co powinno podnieść jego niezawodność i skuteczność. Do realizacji projektu potrzebne są działania wspomagające rozwój polskiej nauki i przemysłu, tym bardziej, że może to być inspiracją i stymulatorem rozwoju polskiej gospodarki w dziedzinie sensorów dla systemów mobilnych. W trakcie konferencji, WZL nr 2 S.A. i firma TELDAT zaprezentowały system, który umożliwia zwiększenia świadomości sytuacyjnej pilota samolotu MiG-29
na współczesnym polu walki – poprzez dostarczenie mu bieżącej informacji o położeniu elementów ugrupowania przeciwnika (potencjalnych celów) oraz wojsk własnych. - Na podstawie aktualnie prowadzonych na świecie badań i dających się zaobserwować tendencji rynkowych, biorąc pod uwagę potencjał gospodarczy różnych technologii, a także ich wkład w rozwiązywanie problemów społecznych oraz wymagany przez nie wysoki poziom wiedzy, można stwierdzić, że do najważniejszych, kluczowych strategicznie technologii wspomagających należą: nanotechnologia, mikro i nanoelektronika, fotonika, materiały zaawansowane
i biotechnologie. Wymienione technologie mają charakter „horyzontalny”, ponieważ mogą przenikać wszystkie sektory techniki. Często wiążą różne obszary nauki
i stosują podejście interdyscyplinarne lub konferencyjne co prowadzi do innowacji, mogących przyczynić się do rozwiązania wielu obecnych problemów, wobec których stają dziś społeczeństwa. Technologie kluczowe są jednocześnie technologiami podwójnego zastosowania, które poza sektorem przemysłowym związanym
z obronnością i bezpieczeństwem mogą być wykorzystywane w różnych obszarach zaawansowanych technologii przemysłowych i ekologicznych, takich jak: specjalizowana aparatura badawcza i testowa, technologie mechatroniczne i systemy sterowania do wspomagania procesów wytwarzania i eksploatacji, zaawansowane technologie materiałowe i nanotechnologie oraz systemy techniczne wspomagające ich projektowanie i aplikacje, racjonalizacja zużycia surowców i zasobów oraz odnawialne źródła energii. W rozwoju i upowszechnieniu tych technologii ważną rolę powinien odegrać niedawno powstały Inspektorat Implementacji Innowacyjnych Technologii Obronnych MON.
PODSUMOWANIE
Modernizacja Sił Zbrojnych RP ze względu na dynamicznie zmieniający się charakter uwarunkowań środowiska bezpieczeństwa i nowe metody prowadzenia działań zbrojnych jest w swojej naturze procesem niekończącym się. Potrzeby nowoczesnej armii są większe niż możliwości budżetowe, zaś tempo ich zaspokajania nigdy nie jest w pełni satysfakcjonujące. Stąd też, konieczny jest stały i wyprzedzający oczekiwania, udział polskiej myśli naukowo-technicznej w rozwoju nowych zdolności obronnych. Rozwój zaawansowanych technologii w polskich ośrodkach naukowo-badawczych, także tych z obszaru podwójnego zastosowania, przy współpracy z międzynarodowymi ośrodkami naukowymi i przemysłowymi, może skutkować wdrożeniem coraz nowocześniejszych typów uzbrojenia i sprzętu wojskowego. Takie działanie stanowi „koło zamachowe” dla naszego przemysłu obronnego. Modernizacja Sił Zbrojnych RP zatem to nie tylko szereg korzyści dla polskiej armii, ale również czynnik wpływający na wzrost konkurencyjności innych sektorów polskiej gospodarki.