Polskie Lobby Przemysłowe jako społeczna organizacja opiniotwórcza zajmująca się m.in. polskim przemysłem obronnym i lotniczym na styku z obronnością, w porozumieniu z  konsorcjum ITWL i WZL nr 2 S.A., a także z WZL nr 4 S.A.,  wyraża swoją opinię dotyczącą przedłużenia eksploatacji  lub ewentualnej modernizacji samolotów Su-22, znajdujących się na wyposażenia 21 Bazy Lotnictwa Taktycznego.

Wyrażamy obawę, iż przyjęcie koncepcji  dotyczącej przedłużenia eksploatacji (oraz ewentualnej modernizacji) jedynie 18 samolotów Su-22 może spowodować  znaczące komplikacje dotyczące szkolenia lotniczego.  W liczbie tej przewidzianych jest 6 samolotów dwumiejscowych Su-22UM3K oraz 12 samolotów jednomiejscowych Su-22M4, a jest to ilość niewystarczająca do równoczesnego prowadzenia operacji związanych z przeznaczeniem jednostki (wspomnianej 21. Bazy Lotnictwa Taktycznego) oraz szkolenia lotniczego.  Wynika to z faktu, że przyjmując założone wskaźniki sprawności (70%), z posiadanych 12 samolotów Su-22M4 sprawnych do lotów będzie 8, ewentualnie 9.  Tymczasem, zgodnie z zadaniami postawionymi przez przełożonych,  21.BLT utrzymuje w ciągłym dyżurze (7 dni w tygodniu, 24 godziny na dobę) 2 samoloty Su-22M4 do zadań rozpoznawczych oraz 4 samoloty do wsparcia działań antyterrorystycznych na morzu (M-RENEGADE).  W ten sposób do działalności szkoleniowej (w tym ćwiczeń krajowych i międzynarodowych) pozostanie jedynie 2 lub 3 samoloty jednomiejscowe. W takiej sytuacji  najrozsądniejszym ( optymalnym rozwiązaniem) wydaje się przedłużenie eksploatacji całej floty Su-22 (tj. 26 samolotów Su-22M4 i 6 Su-22UM3K), a minimalnym – 22 samolotów –  16 szt. samolotów  Su-22M4 i 6 szt. samolotów Su-22UM3K.  Natomiast rozliczenie wariantu preferowanego przez Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych  przedstawia się następująco:

Proponowana ilość samolotów Su-22M4 – 12,

Wskaźnik sprawności – 70%,

Dostępna ilość samolotów – 8,

Samoloty niezbędne do utrzymania dyżuru – 6,

Samoloty dostępne do szkolenia – 2.

W związku z podjęciem przez Ministra Obrony Narodowej decyzji o wydłużeniu eksploatacji samolotów Su-22, Polskie Lobby Przemysłowe zostało poinformowane, że Instytut Techniczny Wojsk Lotniczych  w konsorcjum z WZL nr 2 S.A. w Bydgoszczy  i WZL nr 4 S.A. w Warszawie  są   w stanie opracować i zrealizować program przedłużenia resursu tych samolotów o 10 lat z przejściem na eksploatację wg stanu technicznego.

 Mając na uwadze przede wszystkim zadania wykonywane przez 21BLT oraz konieczność  utrzymania minimalnej  ilości personelu SIL, naszym zdaniem  niezbędne jest podtrzymanie w eksploatacji minimum  16 szt. samolotów  Su-22M4 i 6 szt. samolotów Su-22UM3K, a najlepiej – optymalnie –  32 samolotów  tzn. 26 w wersji bojowej Su-22M4 i 6 w wersji szkolno-bojowej Su-22UM3K. Taka  ilość samolotów wynika z konieczności wykonywania prac obsługowych po 100, 200 i 400 godz. oraz dodatkowych czynności ujętych w metodykach biuletynów przedłużających resurs techniczny samolotów o 10 lat. Mając na uwadze planowane przez Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych ilości samolotów SU-22 (12 szt. Su-22M4 i 6 szt. S-52 UM3K) uważamy, że nie uwzględniono w DG RSZ  zagadnień wynikających  z konieczności realizacji prac na samolotach, co w konsekwencji uniemożliwi wykonywanie zadań planowanych dla tego typu samolotów. Pod uwagę należy również wziąć przypadki oczekiwania na dostawę i usprawnienia agregatów (takie przypadki występują również na samolotach F-16, C-130 i MIG-29).

Za zwiększeniem ilości samolotów Su-22 w eksploatacji  do 22, a nawet  32 sztuk (najbardziej optymalne rozwiązanie),  przemawiają następujące względy techniczne i ekonomiczne:

1. Wskaźnik sprawności samolotów kształtuje się na poziomie 70%, ale dla samolotów w wersji bojowej jest on niższy i wynosi ok. 64%. Oznacza to, że – jak już wcześniej wspomniano –  przy pozostawieniu w eksploatacji 12 samolotów w tej wersji, najwyżej 8-9 będzie w stanie zdatności do lotów. Przy pozostawieniu w eksploatacji wszystkich 26 samolotów bojowych, zdatnych do lotu będzie ok. 17 samolotów, co pozwoli  na swobodne ich wykorzystanie do realizacji wszystkich zadań lotniczych. Należy również zwrócić uwagę na fakt, że głównym składnikiem niezdatności jest konieczność wykonywania na samolotach obsług okresowych po 100 i 200 godzinach lotu. Obecnie średni czas realizacji obsług po 100 godzinach lotu wynosi ok. 3 miesiące, a po 200 godzinach – 5 miesięcy. Przy obecnym poziomie nalotu obsługi po 100 godz. będą wykonywane średnio po 1,5 roku eksploatacji, a po 200 godz. – po 3 latach. Oznacza to, że przy 12 samolotach na obsługach zawsze będą 2-3 samoloty, a przy 26 samolotach – maximum 6. Pozostałymi składnikami niezdatności są głównie: usuwanie niesprawności i brak części. Wpływ tych czynników można ograniczać poprzez skuteczną profilaktykę i właściwe działania organizacyjne, ale niemożliwe jest całkowite ich wyeliminowanie.
2. Opracowywany przez konsorcjum ITWL i WZL nr 2 S.A. program przewiduje monitorowanie stanu technicznego samolotu w całym okresie eksploatacji po zakończeniu resursu 30 lat, w tym monitorowanie krytycznych obszarów konstrukcji. W przypadku wystąpienia niedopuszczalnych uszkodzeń samolotu lub stwierdzenia nadmiernej koncentracji naprężeń w krytycznych elementach jego konstrukcji, należy liczyć się z koniecznością przedwczesnego wycofania samolotu z eksploatacji. W takiej sytuacji posiadanie w dyspozycji większej liczby samolotów nie będzie osłabiało możliwości realizacji zadań lotniczych, co na pewno nastąpi w przypadku użytkowania tylko 18 samolotów.

     3. Pragniemy podkreślić, iż Wojskowe Zakłady Lotnicze nr 4 S.A. od 1991 roku  posiadają  pełne możliwości zabezpieczenia logistycznego serwisowania i eksploatacji silników AŁ-21F3 do napędu samolotów Su-22. Do chwili obecnej  wykonano w zakładzie 343 remonty kapitalne silników AŁ-21F3 na potrzeby Sił Powietrznych RP, jak i kontrahentów zagranicznych.  W kontekście rozważanych wariantów wydłużenia eksploatacji samolotów Su-22  kierownictwo tych zakładów informuje, że posiadany przez WZL nr 4 S.A.  potencjał remontowo produkcyjny  pozwala w pełnym zakresie  zabezpieczyć potrzeby  remontowo – naprawcze i usługi  serwisowe silników AŁ-21F3  Sił Powietrznych RP w każdym  rozpatrywanym wariancie. Niemniej należy podkreślić, że z punktu widzenia WZL nr 4 S.A. najbardziej optymalnym i najtańszym rozwiązaniem  zdecydowanie  ułatwiającym zorganizowanie procesu remontu i serwisowania silników AŁ-21F3 w zakładzie (zabezpieczenie części zamiennych i utrzymanie ciągłości produkcji)  jest utrzymywanie w eksploatacji jak największej ilości samolotów Su-22.

1.     4.  Koszt opracowania i przygotowania tego programu szacuje się na ok. 15 mln zł – niezależnie od liczby samolotów, które zostaną nim objęte. Oznacza to, że przy objęciu programem wszystkich samolotów, koszt przedłużenia resursu pojedynczego samolotu będzie niższy o ok. 360 000 zł niż w przypadku przedłużenia resursu 18 samolotów.

      5. Oprócz względów operacyjnych i szkoleniowych bardzo ważnym czynnikiem uzasadniającym celowość wydłużenia okresu eksploatacji samolotów Su-22 do czasu wdrożenia w 21.BLT nowego samolotu wielozadaniowego jest konieczność zachowania odpowiednio wyszkolonego personelu do jego użytkowania. W przypadku programu obejmującego 22 a nawet  32 samoloty,  udałoby się utrzymać w służbie proporcjonalnie większą liczbę wyszkolonych pilotów i doświadczonego personelu technicznego z uprawnieniami do bezpośredniej obsługi samolotów. W tym okresie większe też będą możliwości przeszkolenia personelu do obsługi nowych samolotów, przy jednoczesnym zachowaniu ciągłości eksploatacji samolotów Su-22.

            Dotychczasowa praktyka wskazuje również, że piloci kierowani do przeszkolenia na samoloty F-16, a posiadający wcześniejsze, minimum 2-3 letnie doświadczenie na samolotach Su-22 lub MiG-29, są lepiej przygotowani do szkolenia na samolocie wielozadaniowym, niż absolwenci WSOSP w Dęblinie  kierowani bezpośrednio po promocji oficerskiej.

            Utrzymanie w linii większej ilości samolotów Su-22 (w domyśle nawet wszystkich 32) pozwoliłoby w przyszłości na płynne wdrożenie przyszłego samolotu wielozadaniowego, podczas którego jedna eskadra zostałaby skierowana na przeszkolenie, a druga nadal kontynuowałaby loty na Su-22. Piloci przeszkoleni za granicą po powrocie do kraju staliby się kadrą instruktorską prowadzącą przeszkolenie pozostałych pilotów. Metoda taka pozwala również na utrzymanie bazy lotniczej w ciągłej gotowości operacyjnej (podtrzymując dobre nawyki pracy przez pilotów, kontrolerów oraz inny personel zabezpieczający loty), a tym samym uniknięcie sytuacji podobnej jak na lotnisku Krzesiny, które praktycznie nie było wykorzystywane przez kilka lat.