1. Podstawową słabością przesłanego nam projektu założeń projektu ustawy o lobbingu jest brak w nim przekonywujących i wyczerpujących argumentów, które przemawiałyby za zastąpieniem dotychczas obowiązującej Ustawy o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa, uchwalonej 7 lipca 2005 roku, nową ustawą. Naszym zdaniem, obowiązująca ustawa zupełnie dobrze spełnia swoje funkcje i co najwyżej może podlegać nowelizacji.
2. Przedłożony projekt założeń ma zasadniczą wadę, polegającą na znacznym umniejszeniu roli organizacji pozarządowych i związków zawodowych w wpływaniu na stanowienie prawa oraz programy i decyzje rządu oraz jego poszczególnych resortów. A są to podstawowe instytucje społeczeństwa obywatelskiego. Między innymi odebrane zostanie im prawo uczestniczenia w pracach komisji sejmowych, zaś decydenci nie będą zobowiązani odpowiadać im na piśmie na ich postulaty i propozycje! Zamiast tego projekt Założeń zdecydowanie preferuje lobbystów zawodowych, co więcej – proponuje zapisy i regulacje prawne, które w konsekwencji przyczynią się do powstania kolejnej – na wzór prawniczej czy rzeczoznawców majątkowych – korporacji zawodowej. Pojawia się tu pytanie czy lobbysta zawodowy będzie urzędnikiem, konsultantem, prawnikiem czy bardziej doradcą opłacanym przez stronę reprezentującą jakieś własne lub grupowe interesy gospodarcze ? Nie mniej istotne jest to, że jak pokazuje praktyka – w odróżnieniu od organizacji pozarządowych i związków zawodowych – znaczna część lobbystów zawodowych lobbuje na rzecz firm zagranicznych i różnych zagranicznych grup interesów, w tym korporacji transnarodowych.
3. Innym zagrożeniem widocznym w projekcie założeń jest stworzenie możliwości inwigilowania przez CBA działań lobbingowych, które przecież są częścią mechanizmu demokratycznego.
4. Kolejnym niepokojącym zamiarem wynikającym z projektu założeń projektu ustawy o lobbingu jest dyskryminacja niezależnych ekspertów, zakładając, iż z każdy z nich działa na zlecenie określonych grup interesów. Jak wiadomo, związki zawodowe i wiele organizacji społecznych, pozarządowych dysponuje własnymi ekspertami, reprezentującymi w swoich działaniach racje społeczne i publiczne. Proponowane w projekcie Założeń zapisy pozbawią ich możliwości wpływania – w imieniu organizacji pozarządowych i związków zawodowych – na kształt ustaw i treść ważnych dokumentów rządowych. Dlatego widzimy potrzebę wyraźnego zdefiniowania kategorii niezależnego eksperta i określenia obszarów, w których jego oddziaływanie będzie możliwe i pożądane.
5. W obecnych czasach działalność lobbingowa może obejmować swoim zasięgiem wszystkie dziedziny życia ludzi i całych społeczeństw oraz narodów. Działalność ta jest prowadzona z różną intensywnością i zaangażowaniem – przy zastosowaniu różnych instrumentów i narzędzi wywierania wpływu (różnej techniki i technologii lobowania ). Naszym zdaniem, gdyby się udało stworzyć taki system, który wymuszałby koncentrowanie i ukierunkowanie działalności lobbingowej tylko na przedmiocie stanowienia prawa i podejmowania decyzji, a nie na jego podmiocie, skuteczność ochrony przed niezgodnym z prawem działaniem lobbingowym byłaby dużo większa. Systemem takim można byłoby objąć większy obszar oddziaływania lobbingu w Polsce, nie tylko na szczeblu centralnym. Taka regulacja spełniałby funkcję czynnika samoregulacji społecznej i pogłębiania demokracji, wpływając także na rozwój gospodarczy. Należy również pamiętać, że pewne działania lobbingowe, zwłaszcza w najważniejszych sferach działalności gospodarczej, ujęte w ramy ustawowych regulacji dotyczących zwalczania nieuczciwej konkurencji, pomocy państwa dla podmiotów gospodarczych czy regulacji zamówień publicznych, są mało skuteczne. Wspomniane przepisy są nieodporne na występujące patologie. Lobbing negatywny, występujący w tak dużej strefie gospodarczej, nie objęty jest żadną regulacją. Straty gospodarcze z tego powodu w skali kraju są znacznie i mają duży negatywny wpływ również na powstawanie prawa. Nieprawidłowości w wywieraniu wpływu na decydentów (określamy go mianem lobbingu negatywnego ) nie opierają się bowiem na używaniu argumentów merytorycznych opartych na wiedzy, lecz na osobistym oddziaływaniu na ludzi, którzy bezpośrednio podejmują decyzje lub je przygotowują.
6. Według przedłożonego do zaopiniowania projektu założeń projektu ustawy o lobbingu, lobbista zawodowy będzie uczestniczył w procesach ustanawiania prawa i przepisów wykonawczych do ustaw oraz innych projektów aktów normatywnych. Należy rozumieć, że lobbysta zawodowy będzie mógł brać udział w pracach nad danym dokumentem aż do momentu skierowania projektu tego dokumentu pod obrady Komitetu Stałego Rady Ministrów. Lobbysta zawodowy będzie mógł również uczestniczyć w pracach prowadzonych w poszczególnych ministerstwach i urzędach centralnych. Warunkiem ma być rejestracja, pełna odpowiedzialność podlegająca kontroli, łącznie z roczną sprawozdawczością z działalności lobbingowej. Naszym zdaniem, organ prowadzący konsultacje społeczne lub poseł sprawozdawca koniecznie powinni w całości ponosić odpowiedzialność za treść i jakość ustawy czy rozporządzenia. W sytuacji lobbingu zawodowego – sformalizowanego, podlegającego kontroli wraz z jurysdykcją sądu administracyjnego – pojawia się zagrożenie rozłożenia odpowiedzialności za nieudane akty prawne, bez wskazania winnych.
7. Wyrażamy opinię, iż konsekwentne wprowadzenie w życie wszystkich proponowanych w projekcie założeń projektu ustawy o lobbingu zapisów i regulacji doprowadzi do wyalienowania ogniw władzy od czynnika społecznego i nie będzie sprzyjało budowie społeczeństwa obywatelskiego w Polsce.
Warszawa, 2 czerwca 2010 r.